Trẻ chậm nói phải làm sao? Đây là câu hỏi chung của hàng nghìn cha mẹ có con bị chậm nói. Nhiều phụ huynh thì nghĩ rằng trẻ chậm nói không có gì đáng phải lo lắng cả, chỉ cần đợi một thời gian thì trẻ sẽ biết nói. Nhưng cũng rất nhiều phụ huynh lại ý thức được rằng trẻ chậm nói nếu không được can thiệp sớm, trẻ sẽ chịu nhiều thiệt thòi trong sinh hoạt, giao tiếp và các bệnh lý đi kèm nếu có lại dễ bị bỏ qua. Vì vậy, khi thấy con có dấu hiệu chậm nói, tốt nhất cha mẹ nên đưa trẻ đi khám để xác định rõ nguyên nhân và có biện pháp điều trị phù hợp.
Chị Ngọc Anh (Bình Dương) đang cảm thấy vô cùng lo lắng khi con trai chị đã 3 tuổi nhưng chỉ nói được vài từ đơn giản. Nhiều lần chị định đưa con đi khám nhưng cứ chần chừ mãi vì mọi người trong gia đình nói chờ bé lớn thêm chút nữa thì tự khắc sẽ nói được. Đợi tháng này qua tháng khác thấy con không có tiến triển, chị mới đưa con đi khám. Sau khi chẩn đoán, bác sĩ kết luận bé chậm nói có dấu hiệu mắc hội chứng tự kỷ. Cầm kết quả trong tay, chị gần như sụp đổ và không biết phải làm sao để giúp con…
Trường hợp của chị Ngọc Anh chỉ là một trong số hàng nghìn cha mẹ có con bị chậm nói. Nếu rơi vào tình huống này, bạn cần phải làm gì? Hãy cùng Hello Bacsi tìm hiểu những thông tin dưới đây để có câu trả lời cho vấn đề này nhé.
Dấu hiệu của trẻ chậm nói
Rất nhiều cha mẹ gặp khó khăn trong việc đánh giá tình trạng thế nào thì được coi là con chậm nói. Nhiều phụ huynh thú nhận rằng họ không biết tình trạng này chỉ là chậm nói đơn thuần hay đây là tình trạng bệnh lý thực sự, cần tới sự can thiệp của các chuyên gia y khoa. Dưới đây là một số dấu hiệu báo động về tình trạng chậm nói của trẻ mà bạn cần lưu ý để đưa ra những quyết định chính xác nhất:
Trước 12 tháng: Không có các hành động như chỉ hoặc vẫy tay chào tạm biệt.
Trước 18 tháng:
- Thích dùng hành động hơn lời nói để giao tiếp
- Không bắt chước được âm thanh, không hiểu được các yêu cầu đơn giản bằng lời nói.
2 tuổi:
- Chỉ có thể bắt chước lời nói hoặc hành động, không thể tự nói được các từ hoặc cụm từ
- Chỉ nói các từ lặp đi lặp lại, không thể sử dụng lời nói để thể hiện mong muốn của mình
- Không thực hiện được các yêu cầu đơn giản
- Không nói được một câu hoàn chỉnh
- Cha mẹ không hiểu được hơn phân nửa những gì trẻ nói.
Chậm nói có phải là tự kỷ hay không?
Ngoài tự kỷ, chậm nói còn là biểu hiện của rối loạn ngôn ngữ hay mất thính giác
“Liệu con tôi có bị tự kỷ không?” là một trong những nỗi lo thường gặp của nhiều bậc cha mẹ khi thấy con mình có dấu hiệu chậm nói. Việc cha mẹ lo lắng là dễ hiểu bởi một trong những dấu hiệu đầu tiên của chứng tự kỷ là chậm nói. Tuy nhiên, ngoài tự kỷ, chậm nói còn có thể là dấu hiệu của các khuyết tật phát triển khác như rối loạn ngôn ngữ, thiểu năng trí tuệ, mất thính giác… Hoặc đơn giản, chậm nói có thể chỉ là do trẻ phát triển chậm, sau một thời gian trẻ sẽ phát triển bình thường.
Bên cạnh đó, chậm nói không phải là dấu hiệu duy nhất để xác định trẻ có bị tự kỷ hay không. Một đứa trẻ được xác định là bị tự kỷ khi có đủ 3 biểu hiện: giảm tương tác xã hội, giảm giao tiếp ngôn ngữ và có hành vi bất thường. Nhìn chung, điểm phân biệt rõ nét nhất của hội chứng tự kỷ là ngoài hạn chế về mặt giao tiếp, trẻ còn hạn chế về biểu hiện cảm xúc tương tác như tránh giao tiếp bằng mắt, không chơi đùa với các bạn…
Theo các nghiên cứu, có đến 70% trẻ không biết nói khi 12, 14 tháng hoặc thậm chí 18 tháng tuổi không mắc phải chứng tự kỷ hoặc các rối loạn phát triển nghiêm trọng khác. Do đó, nếu trẻ có các dấu hiệu chậm nói, tốt nhất bạn đừng quá lo lắng về vấn đề trẻ có bị tự kỷ hay không, nhưng cũng không quá chủ quan cho rằng trẻ bình thường mà hãy đưa trẻ đi khám để xác định chính xác nguyên nhân gây ra tình trạng này.
Nguyên nhân nào khiến trẻ chậm nói?
Trẻ chậm nói có thể là do các vấn đề ở cơ quan phát âm hoặc do sự tác động của các yếu tố tâm lý, giáo dục:
Bất thường về môi, lưỡi
Các bất thường về môi, lưỡi như hở hàm ếch, thắng lưỡi ngắn… cũng là một trong những nguyên nhân phổ biến khiến trẻ bị chậm nói. Tình trạng này sẽ làm hạn chế sự chuyển động của lưỡi, khiến trẻ khó phát âm thành lời nói. Đa phần, các bất thường này sẽ được phát hiện trong những lần kiểm tra sức khỏe định kỳ. Tuy nhiên, đôi khi chúng sẽ bị bỏ qua cho đến khi trẻ có các dấu hiệu chậm nói.
Rối loạn vận động lời nói
Có nhiều trẻ chậm nói là do mắc phải các rối loạn vận động lời nói như mất điều khiển lời nói chủ ý ở trẻ em (CAS). Nguyên nhân khiến trẻ gặp phải rối loạn này là do não không đưa ra các tín hiệu đến các cơ vùng miệng, khiến việc phối hợp môi, lưỡi và hàm để tạo ra âm thanh trở nên khó khăn. Nếu thấy những âm thanh mà trẻ phát ra rất khó nghe, bạn nên đưa trẻ đến bác sĩ nhi khoa để khám và điều trị.
Chậm phát triển
Chậm phát triển cũng có thể là nguyên nhân khiến trẻ bị chậm nói. Mỗi đứa trẻ sẽ đạt được các mốc phát triển quan trọng theo tốc độ của riêng mình. Thế nhưng, nếu bạn thấy các kỹ năng của trẻ phát triển chậm hơn bình thường, hãy đưa trẻ đến bác sĩ khám. Những đứa trẻ chậm nói do chậm phát triển thường có các triệu chứng như nói rất ít hoặc thậm chí không nói, không hiểu người khác đang nói gì, lặp lại những gì người khác nói…
Các vấn đề về thính giác
Các bệnh lý về thính giác cũng là một trong những nguyên nhân phổ biến khiến trẻ bị chậm nói. Những đứa trẻ gặp vấn đề về thính giác sẽ gặp khó khăn trong việc hiểu ngôn ngữ của những người xung quanh cũng như ngôn ngữ của chính mình. Từ đó, trẻ sẽ không có khả năng hiểu và nắm bắt các từ. Bên cạnh đó, trẻ cũng không thể bắt chước và nói một cách trôi chảy.
Trước 3 tuổi, trẻ sẽ rất dễ bị nhiễm trùng tai. Nếu được điều trị kịp thời thì căn bệnh này sẽ không gây nhiều rắc rối trong việc phát triển ngôn ngữ. Tuy nhiên, viêm tai mạn tính có thể khiến trẻ bị chậm nói. Do đó, nếu bệnh tồn tại dai dẳng và thường xuyên tái phát thì bạn nên đưa trẻ đến chuyên khoa tai mũi họng để khám.
Tự kỷ
Đây là nguyên nhân được nhiều bậc phụ huynh nghĩ đến nhất khi thấy con mình bị chậm nói. Tự kỷ là một rối loạn phát triển đặc trưng bởi sự chậm nói và không có khả năng giao tiếp. Nếu nguyên nhân chậm nói là do chứng tự kỷ, trẻ cần được can thiệp ngôn ngữ sớm bởi các nhà trị liệu để cải thiện tình trạng bệnh.
Tiếp xúc nhiều với tivi, điện thoại… có thể là nguyên nhân khiến trẻ chậm nói
Do tâm lý
Theo số liệu thống kê của Bệnh viện Nhi Đồng 2, số trẻ chậm nói do nguyên nhân tâm lý chiếm đến 70% tổng số trẻ đến khám và điều trị. Nguyên nhân này có thể là do cuộc sống ngày càng bận rộn, cha mẹ cứ bị cuốn theo công việc mà không có thời gian quan tâm, nói chuyện với trẻ, khiến trẻ chỉ biết “làm bạn” với tivi hoặc các thiết bị điện tử.
Trẻ chậm nói phải làm sao?
Cho trẻ đi khám để tìm nguyên nhân
Nếu bạn nghi ngờ trẻ có vấn đề chậm nói, tốt nhất bạn nên đưa trẻ đến bác sĩ để kiểm tra. Bác sĩ sẽ đánh giá khả năng nói và ngôn ngữ của trẻ thông qua những bài kiểm tra chuyên biệt với những tiêu chí sau:
- Trẻ có thể hiểu gì? (khả năng tiếp thu ngôn ngữ)
- Trẻ có thể diễn đạt ngôn ngữ không?
- Trẻ có những cử chỉ như chỉ trỏ, lắc đầu… không?
- Khả năng phát âm của trẻ
- Tình trạng răng miệng của trẻ (mũi, miệng, lưỡi, vòm miệng…)
Dạy trẻ nói hàng ngày
Để cải thiện khả năng nói của trẻ, bạn nên dành nhiều thời gian để dạy trẻ nói cũng như trò chuyện với trẻ mỗi ngày
Với những trẻ mới bắt đầu tập nói, bạn hãy dạy trẻ những âm thanh đơn giản như ba, má… để trẻ bắt chước theo. Ngoài ra, bạn cũng có thể nói những hành động bạn đang làm để giúp trẻ mở rộng vốn từ và biết gắn kết các từ với đồ vật lại với nhau.
Đọc sách cho trẻ nghe cũng có thể là một trong những ý tưởng tuyệt vời mà bạn có thể thử. Hãy tìm những loại sách, truyện có hình ảnh sinh động và màu sắc tươi vui phù hợp với lứa tuổi của trẻ để trẻ cảm thấy thích thú.
Giao lưu với các bạn để kích thích nhu cầu giao tiếp cho trẻ dễ nói
Ngoài việc dạy trẻ nói mỗi ngày, bạn nên tạo điều kiện cho trẻ có thể chơi, giao lưu với những bé cùng trang lứa để kích thích nhu cầu giao tiếp. Bạn có thể cho trẻ đi nhà trẻ, khuyến khích trẻ chơi chung với các bạn trong xóm hoặc tổ chức đi dã ngoại với những người bạn có con gần bằng tuổi với trẻ… để trẻ có nhiều cơ hội kết bạn hơn. Khi tiếp xúc nhiều với những đứa trẻ cùng tuổi, trẻ sẽ trở nên dạn dĩ, nhanh nhẹn và có nhiều cơ hội để phát triển ngôn ngữ.